Աթաբեկ Խնկոյանը (Խնկո- Ապեր) հայ մանկագիր բանաստեղծ է : Ծնվել է 1870 թվականինին Փամբակի շրջանի Ղարաբոյա գյուղում:
Աթաբեկ Խնկոյանը գրագիտություն սովորել է իրենց գյուղի տիրացուի մոտ, այնուհետև անցել Ալեքսանդրապոլ (այժմ՝ Գյումրի), ուր հաջողությամբ լրացնելով ուսման միջին ընթացքը, նվիրվել է ուսուցչության:
Նա մանուկների համար բազմաթիվ ստեղծագործություններ է գրել, մշակել հայկական և այլ ժողովուրդների շատ առակներ։
Գրական փորձերը սկսել է աշակերտական հասակից: Նրա այդ շրջանում գրած ոտանաւորները լույս տեսան 1890 թվականին: Աշխատակցում էր նաև ” Աղբյուր մանկական ամսագրին”: Խնկոյանը դարձավ նրա ամենամոտիկ աշխատակիցը:
Ղազարոս Աղայանից և Հովհաննես Թումանյանից հետո, Խնկոյանը հարարւում է մեր մանկական լավագույն գրողներից մեկն է: Նրա մանկական նմանը չունեցող ոտանավորներից են՝ ” Գիրք”, “Այգի”, ” Լուսին”, “Ծիծեռնակին”, ” Գարուն”, “Մեղու”, ” Ձմեռ պապի”, և այլն: Չափածո գրվածքներից են՝ “Աղվեսն ու Արջը”, ” Ցորնատերն ու Ջաղացպանը”, “Գյուղացին ու Արջը”, և այլն: Իսկ արձակներից՝ ” Խուլի այծերը”, ” Իմ բալիկը” ” Գալոյի Աղվեսը”, և այլն:
Սակայն Խնկոյանը մեր գրականութեան մէջ ավելի հայտնի է որպես տաղանդվոր առակագիր: Բազմաթիվ են նրա մեկը մյուսից ավելի սուր խայթող ու խորիմաստ առակները:
Ինքնույն գրվածքներից բացի ունի և փոխադրություններ՝ մեծ մասամբ ռուս հռչակավոր առակագիր Կռիլովից: Այս շարքին են պատկանում՝ “Կարիճն ու գորտը”, ” Ճպուռն ու մրջյունը”, “Մկների ժողովը”, “Վատ ընկեր”, “Կկուն ու աքլորը”, ” Գայլն ու գառը”, “Աղվեսն ու խաղողը”, և այլն:
Խնկոյանը մահացել է 1935 թվականին Երևանում:
Նրա անունով է կոչվում Երևանի քաղաքային մանկական գրադարանը:
Առավել հայտնի են «Աղվեսն ու արջը», «Գող մաքին», «Առակներ», «Բանաստեղծություններ», «Մրգաստան», «Գայլն ու գառը», «Մկների ժողովը», «Հեքիաթներ ու պատմվածքներ» ժողովածուները: Խնկո Ապերը զվարթ ու կատակասեր էր, սիրում էր հանպատրաստից ստեղծագործել: Բնավորության այդ գծերը դրսևորվել են նրա առակներում, որտեղ ծաղրել է մեծամտությունը, ժլատությունը, ագահությունը, դատարկ ճառասացությունը, փառամոլությունը, շողոքորթությունը և մարդկային այլ արատներ: Ճանաչված են նաև «Մեղուն», «Լուսինը», «Բկլիկ ձկնիկը», «Կարմիր գարունը», «Ճանճը», «Գիրք», «Փիսիկ», «Խոզի այծերը», «Սերոբը» գործերը: Նրա առակներն ու ոտանավորները, փոխադրությունները («Մկների ժողովը», «Գայլն ու գառը», «Ճպուռն ու մրջյունը», «Խոզն ու ագռավը») սիրելի են և՜ մեծերին, և՜ փոքրերին: Նա նաև հմուտ թարգմանիչ էր: Բարձր արվեստով, կենդանի ու հյութեղ լեզվով է թարգմանել կամ փոխադրել ռուս առակագիր Իվան Կռիլովի գործերից, Սամուիլ Մարշակի, Նիկոլայ Նեկրասովի բանաստեղծություններից, Ալեքսանդր Պուշկինի «Տերտերն ու իր Բալդի ծառան», ռուսական ժողովրդական «Ոսկե ձվիկը», «Պապն ու շաղգամը» հեքիաթները:
Խնկո Ապերը հայկական դպրոցների համար կազմել է մայրենի լեզվի դասագրքեր («Մեր դպրոցը», «Կարմիր արև»):
Խնկո Ապոր անունով են կոչվել Մանկական հանրապետական գրադարանը Երևանում, դպրոց՝ Գյումրիում:
Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարան
Խնկո-Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանը մանուկների և պատանիների գրադարանային-տեղեկատվական սպասարկման ծառայություններն իրականացնող, ինչպես նաև հանրապետության մանկական գրադարանների գիտամեթոդական և գրադարանագիտական կենտրոն է:
Գրադարանի ընթերցողներն են նախադպրոցական տարիքից մինչև 18 տարեկան երեխաները և պատանիները, ինչպես նաև մանկավարժներ, ծնողներ, մանկական գրականության ընթերցանությունը կազմակերպողներ: Գրադարանի հավաքածուի գրքերը, երաժշտական և օտարալեզու գրականությունն ու տեսալսողական նյութերը ընթերցողներին տրամադրվում են են` ըստ տարիքային առանձնահատկության տարանջատված սրահների առձեռն ֆոնդերի միջոցով:
Մանկագիր – առակագիր Խնկո – Ապերը վախճանվեց 1935 թվականի հոկտեմբերի 6-ին: Թաղումը կազմակերպելու համար կազմվեց կառավարական հանձնաժողով՝ Դ. Սիմոնյան (նախագահ), Գ. Աբով, Վ. Ալազան, Ս. Զորյան, Սիմակ, Պ. Մակինցյան, Արաքս կազմով:
Հանձնաժողովը որոշեց թաղումը կատարել հոկտեմբերի 9-ին, առաջարկեց Պետհրատին լույս ընծայել Ա.Խնկոյանի երկերը, Երեւանում բացվելիք մանկական գրադարանը կոչել Խնկո – Ապոր անունով եւ Երեւանի դպրոցներից մեկում սահմանել նրա անվամբ երկու կրթաթոշակ:
Մահվան առիթով ցավակցություն հրապարակեցին. Գրողների միության վարչությունը, ՀԽՍՀ լուսավորության ժողովրդական կոմիսարիատը, «Խորհրդային Հայաստան», «Ավանգարդ», «Պիոներ կանչ» թերթերի, «Հոկտեմբերիկ», «Խորհրդային արվեստ» ամսագրերի խմբագրությունները:«Գրական թերթի» հոկտեմբերի 10-ի համարում տպագրվեցին «Աթաբեկ Խնկոյանի մահը», «Վերջին ուղին» հոդվածները:
«Նա մանուկների սիրելի գրողն էր, Պ.Պռոշյանից, Հ.Թումանյանից, Ղ.Աղայանից հետո Աթաբեկ Խնկոյանը դարձավ հայ մանկական գրականության ամենանշանավոր ներկայացուցիչը» (Դ.Սիմոնյան, Խորհրդային Հայաստան, 9 հոկտեմբերի 1935):
Գրադարանում գործում են Գերմանիայի Գյոթեի անվան ինստիտուտի հետ համագործակցության շրջանակներում հիմնադրված “Գերմանական ընթերցասրահը” և Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեսպանության և Իրանի մշակույթի զարգացման մանկական կենտրոնի հետ համատեղ բացված Իրանական ընթերցասրահը: Ըստ ընթերցողների տարիքային առանձնահատկությունների և հետաքրքրությունների՝ գրադարանում գործում են տիկնիկագործների, ասմունքի և թատերական, ասեղնագործության, հյուսքի և գոբելենի, համակարգչային ուսուցման խմբակներ և նկարչական ստուդիա:
ԱՐՓԻՆԵ ԼՐՋԻԿՅԱՆ 